De troonrede was niet voor iedereen

25 september 2020

 

Lees de oorspronkelijke volledige tekst, of op deze pagina het door Het Parool gepubliceerde artikel op 25 september 2020 of in pdf

Het is gemakkelijk schieten op een Troonrede. De Koning was aanvankelijk empathisch en persoonlijk, maar na een paar minuten werden zijn teksten toch weer erg algemeen en vooral voor een groter gehoor ‘niet herkenbaar,’ en daardoor niet aansprekend of spannend.

De Troonrede is als opening van het parlementaire jaar van belang voor alle Nederlanders, toch wordt er veel niet gezegd, en worden belangrijke segmenten van de bevolking niet of nauwelijks toe- of aangesproken. Goed dat de Koning zich lovend uitlaat voor de inzet, veerkracht en doorzettingsvermogen van vele Nederlanders. Hoewel er onder de bevolking veel vertrouwen en steun is voor het overheidsbeleid, de legitimiteit van de Covid of Corona maatregelen tamelijk sterk is, is er onder de bevolking ook veel protest en weerstand. Deze groep werd niet aangesproken. Een gemiste kans.

‘Never Waste a Good Crisis’, hoorden wij de afgelopen maanden vaker dan ooit. Door Covid kwamen onze zwakheden veelal op pijnlijke wijze aan de oppervlakte. Vaste patronen en verwachtingen werden totaal op zijn kop gezet, onze stoutste dromen werden steeds vaker in overtreffende trap verpulverd veelal negatief, maar ook in positieve zin. Acceptatie en plooibaarheid is groter dan ooit. Daar moeten wij in goede zin gebruik van maken. Ook in de Troonrede. Minister Hugo de Jonge sprak zeer recent de 31ste Abel Herzberglezing uit. ‘Dat ieder-voor-zich, dat moeten we keren’. Het liberale vrijheidsideaal van doen wat je zelf wilt is weerloos zonder een stevig fundament van verbondenheid en solidariteit. Geen woord over deze visie in de Troonrede.

Minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees geeft op 16 september in een interview in Het Parool een ernstige waarschuwing: Corona vergroot de verschillen in de samenleving. Aan wat knoppen draaien om de koopkracht van de kwetsbaren op peil te houden is straks niet meer voldoende. ‘Je hebt mensen die iedere maand keurig hun salaris krijgen overgemaakt en aan wie de financiële crisis voorbij lijkt te gaan. Tegelijk zijn er velen die geen werk meer hebben. Geen woord over deze visie in de Troonrede. Wel een aantal tegemoetkomingen, maar de kwetsbare of opstandige groeperingen zijn niet direct aangesproken.

Toenemende polarisatie tussen bevolkingsgroepen zie ik als grootste bedreiging in onze stad. De verschillen in kansen die ten grondslag liggen aan deze polarisatie waren al lang voor de Covid pandemie te herkennen. Covid versterkt de kwetsbaarheid. Natuurlijk is het mooi middelen voor de culturele sector vrij te spelen en een compensatie voor de fors gestegen huren beschikbaar te stellen, maar het is bij lange niet genoeg. Bijna geruisloos is er de afgelopen decennia bezuinigd op het buurtwerk. Juist daar zijn achterstanden in onderwijs, betalingen (schulden problematiek), gezonde levensstijl, jongerenwerk, en alle maatschappelijke behoeften het hoogste. Hoe hebben wij daar op kunnen bezuinigen? Sociale cohesie, saamhorigheid, verbondenheid en solidariteit zijn niet in geld te meten. Geen woord over deze visie in de Troonrede, niet dit jaar, niet in vorige jaren. Toch spreken twee Ministers zich expliciet in deze richting uit, alleen met een minder groot bereik dan de kans die de Koning had.

Wordt het door de Regering niet aan de Koning gegund om bredere lagen van de bevolking aan en toe te spreken op een wijze dat zij het daadwerkelijk horen? Zo ontstond een Troonrede zonder dat de kern van ons structurele probleem werd onderkend en gerespecteerd.

Frits Spangenberg
Macro-socioloog

Lees het artikel in PDF en klik hier