FRITS SPANGENBERG

‘Nee, hoor. Maar het is wel spannend’, zegt Monte Königs, alumnus Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Er is een vertrouwen voor in de plaats gekomen dat op iets anders is gebaseerd. Ik weet nog goed dat tijdens de introductieperiode van mijn studie socioloog Bart van Heerikhuizen een college gaf. Die man was zo bevlogen en vertelde zo mooi. Hij was energiek en grappig. Ondanks dat hij geen beroep deed op zijn autoriteit als geleerde of als lid van een generatie ver boven de onze, had hij geen enkel probleem zijn boodschap over te brengen. Ons vertrouwen te winnen. Hij wist generaties te verbinden. Dat zelfde had ik toen ik bij onderzoeksbureau Motivaction solliciteerde. Ik was onder de indruk van het gedachtegoed en de personen die het binnen het bedrijf uitdragen, waaronder Frits.’ 

Herkenning en bevlogenheid lijken de nieuwe voorwaarden te zijn voor vertrouwen. ‘Het gaat steeds meer via het persoonlijke: als iemand je weet te raken, groeit je vertrouwen. Het is niet langer alleen het instituut dat je gelooft, maar de persoon met wie je contact hebt’, verklaart Königs. ‘En dat is voor instituties heel onwennig. Toen het vertrouwen in hen afnam, zijn zij richting en sturing gaan geven door middel van wetgeving, protocollen, beleid en regels. We kennen allemaal de bureaucraat die zich “ook alleen maar aan de regels houdt”. Dit heeft ervoor gezorgd dat bureaucraten zich persoonlijk nog minder gingen laten zien én zich minder verantwoordelijk voelden.
Steeds meer, en zeker door de jongere generaties, wordt er gehunkerd naar het persoonlijke achter het instituut. Wat is de bedrijfsvisie en -cultuur? Waar nemen zij verantwoordelijkheid voor en hoe dragen ze dat uit? Hoe gedraagt een instituut zich op een moreel niveau, apart van wat mag en kan? In een tijd dat instituties op een groeiend wantrouwen stuiten is dat geen gemakkelijke opgave.’  

 

Frits Spangenberg: vroeger was het overzichtelijk, hoe anders is het nu

Door de opkomst van sociale media ligt alles open. Niet alleen de geleerde aan de universiteit geeft zijn mening maar de buurman of tante net zo hard. Zie daar als deskundige maar eens tussen te komen met een technisch en genuanceerd verhaal. Königs licht toe: ‘Het is wetenschappers eigen om gehoord te willen worden als specialist, om de inhoud. De wijze waarop een boodschap werd verteld was vaak van secundair belang. Daar redden we het niet meer mee. Meer dan ooit moeten specialisten leren om ook de vertaalslag te maken. De boodschap met het medium weten te combineren. Beeld communiceert indringender dan tekst en klare taal bereikt meer mensen dan een genuanceerde overweging.

Alternatieve feiten en ervaringsdeskundigheid vormen een bijna gelijkwaardige mening aan het wetenschappelijke, zoals blijkt bij debatten over opwarming van de aarde, genetische modificatie of preventief vaccineren. Om te zorg dat deze debatten niet alleen aan de oppervlakte blijven, is het nodig dat wetenschappers zich vaardig weten te mengen in het debat dat verder gaat dan de feiten. En waar emotie, gevoel, populariteit en zeker moraliteit belangrijke rol spelen. Vaardigheid hierin is belangrijk want een misstap kan een fatale uitglijder worden. Wie echt zijn kop boven het maaiveld uitsteekt, loopt ook risico zijn kop verliezen.’ 

Meer over moraliteit, vertrouwen en de omgang met feiten hoor je tijdens de lezing van Frits Spangenberg en Monte Königs op de AUV-dag van zaterdag 4 november 2017.