FRITS SPANGENBERG

Verzwaring van politietaken

Een nieuw begin?

De politiemacht reorganiseert en moderniseert, maar de burger verandert nog veel sneller. En daarmee wordt er meer van de politie gevraagd. In de tijd van onze grootouders had de onderwijzer, de dokter en de politieman nog een natuurlijk gezag;onze grootouders deden gewoon wat er gezegd werd. In die tijd was gehoorzaamheid, discipline en beleefdheid nog heel gewoon. Niet dat niemand meer gehoorzaam of beleefd is, maar het is wel heel anders en dat verandert nog steeds.

Wat is er veranderd? 

De burger is gemiddeld veeleisender en rechten bewuster geworden. Voor de politie betekent  dit enerzijds dat de verwachtingen worden opgeschroefd, er worden steeds hogere eisen gesteld ten aanzien  van veiligheid en het oplossen van criminaliteit. Aan de andere kant mogen er geen fouten worden gemaakt. En als er toch iets mis gaat dan legt de burger zich daar niet bij neer, er is dan al snel een advocaat bereid om eventueel op no cure no pay basis het onderste uit de kan te halen.

Waar komen die veranderingen toch vandaan? 

Het is geen samenzwering en er zit ook geen buitenlandse macht achter. In de meeste buitenlanden is dezelfde ontwikkeling gaande. Kijk maar naar de schietincidenten met politie betrokkenheid in de U.S.A. Zelden krijgen wij het complete verhaal te horen, meestal was er sprake van een overtreding waar een aanhouding als een logische, voor de hand liggende actie moest plaatsvinden. Waarom loopt zo’n aanhouding vaker uit de hand dan vroeger, of liep dat vroeger ook uit de hand en werd er minder aandacht aan besteed? Natuurlijk speelt de rol van de media mee en nog wel het sterkst de sociale media. Iedere burger met een smartphone is ook een beetje journalist, filmer en verslaggever. Maar waarom wordt er  vooral tegen politie gewerkt? Waarom krijgen wij de voorafgaande situatie die aanleiding was tot de ingreep of aanhouding zelden of nooit in beeld? Al  was het maar een verslag van minuut tot minuut.De excessen komen tot in detail in de media en dragen er ook nog eens toe bij dat de samenleving steeds verder polariseert. Als er een rassenkwestie bovenop komt is er geen houden meer aan.

Motivaction

Motivaction bestudeert al ruim dertig jaar wat mensen beweegt en hoe dat als groepsverschijnsel de samenleving verandert. Motivaction constateert een aantal verschijnselen die elkaar ook nog eens kan versterken. Ik noemde al de verschuiving van gehoorzaam en gezagsgetrouw naar veeleisend en rechtenbewust. Hoe dat komt? Denk maar eens aan hoe wij kinderen nu opvoeden. Ouderen van ons werden veelal opgevoed met ‘wacht met spreken tot je wat gevraagd wordt’, ‘doe wat je gezegd wordt’. Ouders van nu zijn vooral bang dat hun koters over zich heen laten lopen dus zij stimuleren het zogenaamde assertieve gedrag. Een stil kind wordt al gauw gezien als een nerd. Kinderen worden dus gestimuleerd om goed voor zichzelf op te komen. Dan kan het je ook niet verbazen dat zij met autoriteiten in debat gaan en net zo makkelijk met de minister-president bellen en die bij zijn voornaam noemen. Die mondigheid heeft goede kanten, maar het maakt het werken van onderwijzers en politiemensen niet gemakkelijker.

Veranderingen

Een ander belangrijke verandering is het algehele wantrouwen in instituties. De overheid wordt niet gezien als iets waar wij zelf allemaal deel van uitmaken, maar als een vreemd vijandig apparaat dat er op uit is ‘om mij een loer te draaien’. Zo wordt er steeds vaker ook gekeken naar de politie, de brandweer en de ambulancehulpverleners. Deze hulpverleners werken met veiligheidsprotocollen die de betrokken burger niet altijd op prijs stelt omdat hij of zij werkeloos achter de afzetting moet blijven. Als je mondig bent opgevoed en opkomt voor je eigen belangen wil je niet achter een kleurig lint worden weggezet en ga je zelf maar door het lint. De gevolgen kennen wij allemaal en de schuld ligt altijd bij die ene partij: die daar in uniform!

Het gaat nog even door

Alcohol laten wij ons niet meer afnemen, omdat het een aangename werking heeft en zo lang het met mate wordt genuttigd vinden wij het maatschappelijk aanvaardbaar. Maar hoe zit het met drugs? Onze jongeren laten zich dat ook niet meer afnemen. Vergelijkbaar met alcohol en koffie. De ‘mag niet’ houding van de vorige minister van Veiligheid en Justitie Opstelten was niet bepaald effectief. Oorlog verklaren aan de drugs is een gepasseerd station. Wij zullen slimmere oplossingen moeten verzinnen en andere afspraken maken. Nu weten wij dat gewelddadige aanhoudingen van mensen die aan de volgende combinatie beantwoorden vaker fataal voor de arrestant kunnen aflopen: te zware mannen die psychisch in de war zijn en onder invloed zijn van stimulerende middelen. Terug naar de statistieken: obesitas of zwaarlijvigheid neemt nog steeds toe, gebruik van stimulerende middelen wordt steeds meer gemeengoed, gehoorzaamheid sterft bijna uit. Dit zal zich vertalen in het aantal tragisch aflopende aanhoudingen, tenzij wij tot andere inzichten of andere afspraken komen.

De slotconclusie?

Burgerlijke ongehoorzaamheid is gemeengoed geworden en dat is een bijna logische reactie op een teveel aan regels en protocollen. De nieuwe afspraken en inzichten zullen van een ander uitgangspunt moeten uitgaan, bijvoorbeeld ‘burgerlijke betrokkenheid’. Dat gaat niet in één keer, maar laten wij hier eens een goede boom over opzetten.

Frits Spangenberg is socioloog en oprichter van Motivaction (Hij gaf dit interview op persoonlijke titel) Om te zien hoe Nederland verandert wordt u uitgenodigd op www.motivaction.nl de Mentality test in te vullen. Voor achtergronden en commentaren zie www.fritspangenberg.com